Lateralizacja i jej wpływ na funkcjonowanie dziecka

Lateralizacja czyli stronność, przewaga jednej strony nad drugą. W wyniku lateralizacji człowiek preferuje posługiwanie jednym z tych organów, znajdującym się po prawej lub lewej stronie osi jego ciała. Model lateralizacji uwarunkowany jest neurobiologicznie i wynika z przewagi funkcjonalnej jednej z półkul mózgowych. Dominacja ta nie jest cechą wrodzoną.

Nasz mózg tworzą dwie półkule mózgowe. Na powierzchni półkul znajduje się kora mózgowa. Pod nią mieści się pień mózgu zwany istotą białą, Jego komórki przesyłają wszystkie zdobywane informacje do komórek kory mózgowej – istoty szarej, gdzie informacje te są następnie opracowywane. Dla właściwego rozwoju niezbędna jest współpraca obu półkul mózgowych.

Lewa półkula pracuje w sposób analityczny np. porównuje litery i dostrzega obecność lub nie znaków diakrytycznych, charakterystycznych elementów (kresek, ogonków itp.). Kieruje pamięcią dotyczącą ogólnej wiedzy o świecie. Przetwarza bodźce znane.

Prawa półkula pracuje w sposób globalny. Przetwarza bodźce nowe. Rozpoznając kieruje się podobieństwem całości, a nie poszczególnych elementów. Jest odpowiedzialna za analizę bodźców przestrzennych. Przetwarza i przechowuje informacje matematyczne. Rozpoznaje podstawowe cechy bodźca – kontur, barwę, jasność. Przetwarza informacje związane z emocjami.

Badanie lateralizacji wykonuje się po 3 r. ż dziecka!

Jak rozwija się lateralizacja?

w pierwszych sześciu miesiącach życia u dziecka nie istnieje dominacja żadnej półkuli mózgowej, więc jego ruchy są symetryczne, pozbawione preferencji którejkolwiek strony ciała;
po szóstym miesiącu życia dziecko zdobywa umiejętność chwytu jednoręcznego, w związku z czym pojawiają się u niego pierwsze oznaki dominacji stronnej;
po dziewiątym miesiącu życia dziecko rozwija gest wskazywania palcem, wybierając preferowaną rękę;
pomiędzy pierwszym i drugim rokiem życia pojawiają się czynności precyzyjne związane z rozwojem samoobsługi – trzymanie łyżki, kredki – preferowaną ręką;
od drugiego do siódmego roku życia pojawia się dominacja nogi przy próbach wchodzenia/schodzenia ze schodów;
PRAWOSTRONNOŚĆ USTALA SIĘ OKOŁO 2-3 R. Ż, LEWOSTRONNOŚĆ W WIEKU 3-4 LAT;

Na czym polega diagnoza lateralizacji?

Diagnozę lateralizacji przeprowadza się w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Polega ona na analizie zachowania dziecka w aspekcie preferencji oka, ucha, ręki i nogi. Każdy przejaw preferencji stronnej aktywności ciała dziecka należy obserwować kilkakrotnie, aby wyeliminować element przypadkowego wyboru.

Badanie lateralizacji

Dominacja ręki:

wrzucanie koralików do pojemnika
odkręcanie butelek
rysowanie
przerzucanie, przesypywanie

Dominacja oka:

patrzenie przez dziurkę w kartce
zaglądanie do butelki
patrzenie przez lornetkę

Dominacja nogi:

kopanie piłki
wchodzenie na schody
stanie na jednej nodze
wchodzenie do hula hop

Dominacja ucha:

słuchanie cicho włączonej melodii
nasłuchiwanie tykającego zegara
słuchanie szumu muszelki
odbieranie telefonu

NIEPRAWIDŁOWA LATERALIZACJA I JEJ SKUTKI:

1.Lateralizacja skrzyżowana – występuje dominacja narządów ruchu i zmysłów znajdujących się po przeciwnych stronach ciała (np. prawa ręka, lewe oko, prawa noga). Największy problem stanowi skrzyżowanie dominacji na linii: oko–ręka, gdyż wpływa negatywnie na kontrolę wzrokową pracy ręki oraz koordynację wzrokowo–ruchową. Poza tym omawiany typ lateralizacji powoduje trudności w nauce czytania i pisania oraz zaburzenia orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni.

2. Obustronność to brak dominacji jednej strony ciała w zakresie parzystych narządów ruchu i zmysłów bądź naprzemienność ich przewagi czynnościowej. Ten model lateralizacji wiąże się z wieloma problemami w funkcjonowaniu psychomotorycznym. Ponadto generuje trudności w zakresie orientacji w schemacie własnego ciała i przestrzeni, odwzorowywania kształtów geometrycznych, nauki czytania i pisania (mylenie podobnych liter i cyfr, opuszczanie lub zamienianie kolejności liter, sylab w wyrazie).

TERAPIA ZABURZEŃ LATERALIZACJI – ĆWICZENIA:

doskonalenie koordynacji wzrokowo–ruchowej;
utrwalanie orientacji w schemacie własnego ciała, przestrzeni;
usprawnianie analizy, syntezy wzrokowej;
trening pamięci wzrokowej (symultanicznej, sekwencyjnej);
usprawnianie motoryki ręki (precyzji ruchów);
doskonalenie technicznej strony czynności pisania (prawidłowego chwytu narzędzia piszącego, doboru odpowiedniej siły nacisku ręki w trakcie pisania);
utrwalanie prawidłowych nawyków ruchowych podczas pisania (nieodrywanie ręki od papieru, zachowanie kierunku od strony lewej ku prawej, z góry na dół, okrężnie: zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara).

Ćwiczenia te nie zmieniają schematu stronności dziecka, ale usprawniają integrację pracy półkul mózgowych, co niweluje negatywne skutki zaburzonej lateralizacji.